Kua kōrerohia i tēnei whārangi:

"Ki a au nei, ko te tautake o roto, ko ngā panonitanga iti a tēnā, a tēnā ka tōpū kotahi mai ki tētahi panonitanga whānunui. Nō reira, me aro ki te iho o te tangata, ka tautohu he aha tāu ki te anganui atu ki ngā tūkinotanga, me te whāinga nui kia tutuki he panonitanga, ahakoa iti. He iti hoki te mokoroa nāna i kakati te kahikatea – arā, he whakanui i te awenga nui o ngā mahi moroiti noa."  

- Leteisha

Te whakatatū whiringa

Kia rere atu te pīrere i tana kōhanga, ka roha ōna parirau, ka haere rā i tāna anō haere, me te aha, ka wātea ki te whakatau iho ka pēheā rā tāna noho. Me whakaaro ake koe ki ngā whiringa moroiti o ia rā, me ōna pānga mauroa ki te toiora o te whenua, ā, he aha hoki tāu e pakari ake ai tōna toiora.

Ehara i te mea, me pūkoro hōhonu rawa e  tautiakina ai te taiao. Ahakoa he aha te whiringa, me whai kia hāneanea tonu tō noho, kia pai tonu tō tiaki i a koe anō. Ka roa tonu te whakatō i ētahi whanonga arotaiao hou i roto i a koe. Nō reira, kaua e whakataumaha ki te aruaru i ētahi panonitanga nui ināia tonu nei!

Te hangarua me te wairākau

Ko te whakawehe i ō para he whai kia whakaitia te para, kia kore ake ai ngā ruapara e pari nuitia. Mā tēnā me tāna mahi, mā tēnā me tāna, e tutuki ai ngā huanga arotaiao, pēnei me te whakaiti i te waihanganga o ngā rauemi hou, inā hoki, he nui te whakapaua o te pūngao e oti ai. He rerekē ngā tukanga whakahaere para puta i Aotearoa, nō reira, tirohia te paetukutuku a tō kaunihera, kia mōhio rā koe ki ngā hōtaka kohi para.

Ko ētahi āhuatanga hei mahi māu, ko:

  • te tirotiro i te paetukutuku a tō kaunihera, e mōhio ai koe ki ngā mea e taea ana te hangarua, pēnei i ngā taupoki, i ngā pouaka parehe, i ngā momo kirihou rerekē rānei.
  • te whakawehewehe i ngā para, hangarua rānei ki ētahi ipu, pēke rerekē.
  • te whakamahi i ngā para kai, atu i ngā para kai kararehe, hei wairākau mō ō māra. Mehemea, kāore e pangia e koe, kimihia atu tētahi wāhi hei whakataka i ō para kai, i ētahi paetukutuku pēnei i Compost Connect, tukua rānei he pōhi ki te whārangi Pukamata a tō paekiritata
  • te whakatika, te hangarewa rānei i ētahi mea, tē porowhiu noa ai. Arā hoki ētahi hapori, pēnei i ngā Repair Café, hei āwhina.
  • te tirotiro ki ngā hōtaka hangarua i tō rohe, pēnei i Soft Plastics Recycling. Kei ētahi hokomaha hoki ētahi ipu mō ētahi hanga motuhake.
  • te whakarite manatunga, e mahara ai koe ki ngā rangi mō ngā kohinga para, hangarua, pararopi hoki.

Te hokohoko toitū

Me āta whai whakaaro ki ngā mea e hokona ana e koe. Arā, ko ngā momo tākai, mēnā e taea ana te hangarua, nō hea mai hoki te hautaonga. Ko ngā mea katoa ka tau rā ki tō kāinga, he nui pūngao i whakapaua kia waihangahia mai, kia tau rā hoki ki a koe.

He maha ngā whaitohu toitū, matatika hoki, i ōna wā, he hanga nui mārika te utu, mēnā rā e tauhou ana koe ki te hokohoko māu. Heoi anō, arā hoki ētahi whiringa e iti ake ana te utu:

  • Tirohia ngā mākete hua kai i tō takiwā.
  • Me hokorahi i ngā kai me ngā hautaonga horohoroi.
  • Haria atu tāu ake ipu ina hoko kai ōrangaranga, kawhe rānei koe.
  • Hokona ngā taputapu ā-whare, kākahu oruoru.

Te hāereere

Whakaarotia ētahi tūkawe haere rerekē. Whakamātauria te haere mā raro, mā te paihikara, mā ngā tūkawe tūmatanui rānei, mehemea e tika ana mōu. Ahakoa pēhea, whakaarotia ka pēhea tō whakaiti i te pānga ki te taiao i ia haerenga.

Whakamātauria ēnei kupu āwhina mō te tūkawe:

  • Ki te kore koe e māia ki te eke pahikara, arā ētahi hōtaka utukore kei ētahi tāone maha e ako ai koe, pēnei i Pedal Ready i Te Whanganui-a-Tara.
  • Whakamaua tētahi pākete ki tō pahikara mō ō haerenga hokohoko.
  • Mehemea he tauira koe, tirohia te paetukutuku a te tūkawe tūmatanui i tō takiwā, mō ētahi tīkiti utu-iti.
  • Tīkina ake tēnei taupānga tūkawe pai, e tika ana mō te wāhi e noho nā koe, pēnei i Transit.

Kia tū koe hei kaikōkiri

Whakaarotia ka pēhea tō tautoko atu i waho atu o te kāinga. Pōtitia ngā kaupapa here e pai ake ana mō te taiao, torona rānei ngā taiopenga toitū o tō takiwā.

Whakamātauria ngā mahi tūao, te whai wāhi atu rānei ki ngā hōtaka e hāpai ana i te ora o te taiao, pēnei i te Kākāriki Journey nā te Duke of Edinburgh Awards. Ka tūtaki pea koe ki ētahi e rite nei ō rātou whakaaro ki ōu, me te aha, he whakaaro pea ō rātou hei kapo atu māu. Ko rātou hoki hei puna tautoko i a koe: ka wehi pea te tangata ka whakaaro ia ki te āhuarangi hurihuri, nō reira tiakina anō hoki tō hauora kare ā-roto.

Me whai kia ako tonu koe mō tō tātou ao, ka pēhea e waihangahia mai ai ngā mea katoa, me te wāhi ki a tātou i te pūnaha hauropi māori. Ka whakaaro pea koe, ka taea e koe ētahi atu te whakaako. He pai ngā rauemi pēnei i Pūtātara hei wāhi tīmata.

“Ki a au nei, ka taumaha pea ētahi i te whakaaro, me huri tō rātou ao katoa e anga toitū ai rātou. Heoi anō, ki a au nei, ko te titiro kē ki ngā mahi e mahingia ana i ia rā, i ia rā, me tō urutau i ērā āhuatanga [..] ānō he manuhiri tātou i tēnei ao, ehara i a tātou ngā whenua e noho nei tātou, nō reira koinei tō tātou here, he tautiaki i a ia mō ngā uri whakatipu.”

- Leteisha