Government and voting

Te kāwanatanga me te pōti

Kainga kāmera: He hoa tokorua, a Alex rāua ko Sam, e hīkoi ana i tētahi pātītī tūmatanui i te puku o te tāone.

He puoro arotini kāwatawata e rangona ana i te tuarongo

A Alex ki te kāmera: Ko te pai o te noho ki te whenua manapori, ka rangona ngā reo o te katoa. Ko ngā māngai ka kōwhiria e tātou, ka whai wāhi ki te whakahaerenga o te whenua. Nō reira he kaupapa nui tēnei.

Kainga kāmera: Ka huri atu a Alex ki a Sam.

A Sam ki te kāmera: Ko te kāwanatanga, he whare, ko te Wharepī tōna ingoa. Koia te wāhi e moe ai te Pirīmia i ngā pō. Ka pai hoki te tuku ā-poutāpeta atu i ngā nawe mō ngā waka tūmatanui ki reira.

Ka tū te puoro

Kainga kāmera: He menemene tahangoi tā Alex, me te kopikopi o tana waha.

A Alex ki te kāmera: Kei te hē tēnā ….

A Sam ki te kāmera: Ko te kāwanatanga te wāhi e… um …

Kainga kāmera: Ka tātata atu a Sam ki te taringa o Alex, ka tere kōmuhu atu. Ka kōmuhu hoki a Alex ki a Sam, me te mene anō ki te kāmera. Kei tētahi wharekai a Sam rāua ko Alex ināianei. He hamupaka, he tipi parai, he waihuarākau kei te tēpu i mua i a rāua.

Kei te rangona te wawara o te wharekai me te puoro māriri.

A Alex ki a Sam: Kāti, anei te Pāremata – te pūnaha hanga ture o Aotearoa. E rua ōna wāhanga.

Kainga kāmera: Ka kapohia e Alex he ringatahi o āna rīwai parai me te ringatahi anō o ngā kūmara parai a Sam, ka whakanoho tahi ai ki te tēpu.

A Alex ki a Sam: Ko te Whare Pāremata ...

Kainga kāmera: Ka whakanoho a Alex i te hamupaka ki te taha tonu o ngā tipi parai .

A Alex ki a Sam: Me te Upoko – he ariki – he Kīngi, he Kuīni rānei. Ko tā te Pāremata, he hanga ture, he whakakanohi i te motu whānui.

A Sam ki a Alex: Ka pēhea tā rātou whakatutuki i tērā?

Kainga kāmera: Ka neke a Alex i tana pouaka hamupaka.

A Alex ki a Sam: Me tū mai he kāwanatanga. Ko te kāwanatanga tētahi kāhui Mema Pāremata e tautokona ana e te nuinga o te Whare Pāremata.

Kainga kāmera: Ka wehe a Alex i ngā rīwai parai mai i ngā kūmara parai.

A Alex ki a Sam: Tērā pea kotahi te rōpū, neke atu rānei, e riro ai i taua kāhui te tautoko nui i te whare. Ki te nui ake i te rōpū kotahi, ka kīia he kāwanatanga haumi.

Kainga kāmera: Ka nekehia e Alex ngā kūmara parai kia tata anō ki ngā rīwai parai.

A Alex ki a Sam: 120 ngā tūru i te Whare Pāremata. Ko ētahi o ēnei tūru, kua taunahatia mō te Māori. Kei a ngāi Māori te whiriwhiri ina hiahia noho rātou ki tētahi rārangi pōti motuhake, ka pōti ai mō ngā tāngata i aua tūru.

A Sam ki a Alex: Ka pēhea te waihanga ture? Ka riro mā te kīngi hamupaka e whakatau?

Kainga kāmera: Ka tohu te ringa o Sam ki te hamupaka a Alex.

A Alex ki a Sam: Kāo. I mua i te whakamanatanga e te Pāremata, ka kīia te ture he pire.

Kainga kāmera: Ka kapohia ake e Alex he pākete kīnaki tōmato, me te whakanoho atu ki te taha o ngā tipi.

A Alex ki a Sam: Ka whai haere te pire i tētahi ara ōkawa, kātahi anō ka whakamanahia hei ture. Ka kīia te ture hou he Ture Pāremata.

Kainga kāmera: Ka paohia atu ki te ringa o Alex te pākete kīnaki tōmato, pahū mai ana te kīnaki.

A Sam ki a Alex: Nō reira, hui katoa ēnei tipi ririki nei, ko ia tēnā, ko te rīwai nui o manapori.

A Alex, e huri mai ana ki te kāmera: Āna. Nō reira he tāngata pēnei i a tātou nei kei te whiriwhiri i ngā whakatau nui mō te motu. Koia i kīia ai he mea nui te āta aro ki ō tātou māngai me ā rātou whakatau. He pārongo anō mō te kāwanatanga me te pōti kei te paetukutuku.

Kainga kāmera: Ka menemene a Alex.

Ka tū te puoro

Kainga kāmera: E pupuri ana a Sam i tana karaihe waihuarākau, me te āta titiro ki te hamupaka, ngā tipi me te kīnaki tōmato kua paratī ki te tēpu.

A Sam ki a Alex: Ki tō mōhio, ka pēhea te auau o tā rātou horoi i ngā tēpu nei?

Kainga kāmera: Kua āhua tahangoi anō te kati o ngā ngutu o Alex.

He puoro arotini hihiko
Kainga kāmera: Te tohu o Te Kete Mā Ngā Tamariki Wehe i te Kura, me te hononga ki tō rātou paetukutuku.

Ngā kupu kei te mata: Te tohu o Te Kete Mā Ngā Tamariki Wehe i te Kura, me school-leavers-toolkit.education.govt.nz