Kua kōrerohia i tēnei whārangi:

Te toro atu ki te Pāremata me te Kāwanatanga

He māngai te Pāremata mō ngā tāngata o Aotearoa, nā reira mēnā e ngākaunui ana koe ki ētahi take, tērā ētahi ara e rangona ai ō whakaaro. He maha ngā ara tāpua e hāngai ai tō pēnā, ka mutu, kāore he utu i te nuinga.

​​Kia mahara ake, mā pango, mā whero, ka oti te mahi.

Te whakapā atu ki tētahi MP

He mea pōti ngā Mema Pāremata hei māngai mō tātou, nā reira he wāhanga nō ā rātou mahi te kōrero ki te tangata. Katoa mai ngā tāngata e wātea ana ki te whakapā atu ki a rātou ki te tuku i ō rātou whakaaro, ki te whakatakoto rānei i ā rātou take.

Mō ngā take i tō rohe, me whakapā atu pea koe ki te MP o tō rohe. Mō ngā take e nui ake ana, whakapā atu ki te MP e pupuri ana i taua kōpaki, arā, te mātauranga, ngā whare noho, te tuakoka o ngā tamariki, te āhuarangi hurihuri rānei. He rārangi o ngā MP kei te pae tukutuku a te Pāremata e pai ai tō āta tātari i ngā mema nā runga i te kōpaki.

I te nuinga o te wā, ka taea te toro atu ki ngā MP mā te īmēra, mā te ipurangi, mā te tari rānei. E pīrangi ana te nuinga o ngā MP ki te rongo kōrero i te marea, inarā, i ngā taiohi, nā reira e whaihua ana tō toro atu ki a rātou. He pārongo atu anō mō te whakapā atu ki ngā MP i te pae tukutuku a te Pāremata.

Te tāpae whakaaro ki tētahi Komiti Whiriwhiri

Ki te pīrangi te Pāremata ki ētahi pārongo, ki ētahi kōrero ārahi hoki mō ngā ture e marohitia ana me ētahi atu take, ka poua pea tētahi Komiti Whiriwhiri e tutuki ai tēnei. Ka taea e te marea te tuku ‘tāpaetanga’ ki tētahi Komiti Whiriwhiri e tuku ai rātou i ō rātou whakaaro mō tētahi kaupapa e whakaarohia ana. He ara tēnei e hāngai ai ō kōrero ki te Pāremata.

Ka wātea koe ki te tuku i tō tāpaetanga mā te pōhi, mā te ipurangi, mā te huiata, mā te hui ā-tinana rānei. Tirohia te pae tukutuku a te Pāremata mō ngā kaupapa e tuwhera ana ki ngā tāpaetanga.

Ka kitea hoki ki te pae tukutuku a te Pāremata te katoa o ngā kaupapa kei ngā Komiti Whiriwhiri i tēnei wā.

Te tīmata, te waitohu rānei i tētahi pitihana

He tono ā-tuhi ngā pitihana e tono ana i te Pāremata, i te Kāwanatanga rānei kia mataara ki tētahi take, ki tētahi kaupapa rānei. I te nuinga o te wā, ko ngā pitihana angitu ngā mea kua waitohua e ngā tāngata maha.

Peka atu ki te whārangi pitihana i te pae tukutuku a te Pāremata kia waihangahia ai tētahi pitihana, kia waitohua rānei tētahi kei reira kē. Ka wātea hoki koe ki te tīmata, ki te waitohu rānei i tētahi pitihana ki ngā pae ipurangi pērā i te change.org.

He hanga whaihua tonu te pitihana, ā, ina tika te whakahaerenga, e herea ana te Pāremata ki te aro atu. He tauira rongonui te Women’s Suffrage Petition i wātea ai ngā wāhine i Aotearoa ki te pōti.

Te kapetuhi ataata available for Te Petihana Manapōti Wahine Huaki Kati
Te Petihana Manapōti Wahine

Tirohia ngā wāhi puta i Aotearoa i tukua ai ngā puka o te Petihana Manapōti Wahine kia hainatia. I muri ake, i whakahokia atu ai ngā puka ki a Kate Sheppard i Ōtautahi. Nā te Petihana Manapōti Wahine i panonihia ai te ture kia whakaaetia ai tā te wahine pōti i te tau 1893.

Nō te tēpu mahere i te whakaaturanga o He Tohu tēnei pakiwaituhi.

He kanawehi ahu-3 te tēpu mahere e whakaatahia ai ngā kōrero i runga ake. He pārongo anō ki https://natlib.govt.nz/he-tohu
Kati

Te tuku amuamu mō tētahi tari Kāwanatanga

Nō tēnā, nō tēnā tari kāwanatanga te haepapa mō tētahi kawenga matua i tō tātou whenua. He rārangi o ngā tari kāwanatanga kei te pae tukutuku o Te Kawa Mataaho.

Tērā ētahi ara torutoru hei tuku i tō amuamu. Ka wātea koe ki te whakamātau i te tuku tōtika i tō amuamu ki te tari kāwanatanga, ki te Kaitiaki Mana Tangata, ki Te Kāhui Tika Tangata, tērā rānei ko te tuku i tō kēhi ki te Kōti Matua e arotakehia ai e te kaiwhakawā.

Te whakapā atu ki te Kaitiaki Mana Tangata

Ka wātea te katoa ki te tuku i ngā amuamu ki te Kaitiaki Mana Tangata Matua mō tētahi ture, mō tētahi whakatau rānei a tētahi o ngā tari kāwanatanga, ka mutu, kāore he utu. E pai ana hoki te Kaitiaki Mana Tangata hei whakapānga tuatahitanga mēnā kāore koe i te mōhio ki te tika rānei o tā tētahi tari kāwanatanga ki a koe. Ko te Kaitiaki Mana Tangata tētahi Āpiha motuhake o te Pāremata, kei tūpono he hononga tonu ōna..

Tukua tētahi amuamu mā te:

E muna ana ngā amuamu katoa, ā, ka oati te Kaitiaki Mana Tangata kia matatapu ngā pārongo katoa ka tae atu ki a ia i roto i āna mahi. Tirohia te roanga o āna mahi ki te pae tukutuku a te Kaitiaki Mana Tangata Ombudsman.

Te kapetuhi ataata available for Ko ngā mahi ka taea e te Tari o te Kaitiaki Mana Tangata Huaki Kati
Ko ngā mahi ka taea e te Tari o te Kaitiaki Mana Tangata.

Ko tā Te Kaitiaki Mana Tangata he tiaki i te hapori i āna mahinga i ngā umanga o te kāwanatanga matua me te kāwanatanga ā-rohe. Ka whaihanga amuamu mātou, ā, ka whakahaere tūhuratanga, tātari me ngā mātai.

Ka tuku whakahoki kōrero me te ārahi hoki ki ngā umanga kia whakapai ake tā ratou. Ka whakaputa tūhuratanga whānui mēnā e kite ai mātou i te hiahia.

He motuhake Te Kaitiaki Mana Tangata i te kāwanatanga me te hunga tūmatanui.

E rima ā mātou mahi matua

Tahi: He mahi tōkeke mā ngā umanga kāwanatanga

Mēnā e whakaaro ana kua tūkinohia koe e te umanga, ā, kāore ano i te rata ki tā rātou urupare, ka āhei pea mātou te āwhina i a koe.

Rua: Tono pārongo ōkawa

Ka taea e koe te tono pārongo i ngā umanga, Minita rānei. Mēnā kāore koe i te rata ki te urupare, ka āhei hoki koe te amuamu ki a mātou.

Toru: Ka whakarongo ki ngā pūrongorongo hara nui.

Mēnā e whakaaro ana koe kua mahi hara nui tētahi tangata i to mahi, ka āhei koe te kōrero ki a mātou. Ko tēnei te whio wīhara, te whakapuaki haumaru rānei.

Whā: Aroturuki i ngā wāhi whakarau.

Ka aroturuki mātou i ngā wāhi whakarau pērā i ngā whare herehere me ngā whakaurunga hauora hinengaro, kia whakarite te ara tika, tiaki tangata ai.

Rima: Manaaki tōkeke i te hunga hauā. Ka whakarite mātou e tūturu ana te kāwanatanga i ngā matatika i roto i te Tikanga Hauātanga mō te hunga hauā.

Rapu mai i te pae tukutuku kia whai i ā mātou mahi ombudsman.parliament.nz
Kati

Te tāpae tono pārongo

Ka wātea ki te katoa o ngā tāngata o Aotearoa ngā tono i runga i te Ture Pārongo Whaimana (OIA) e whai wāhi atu ai ki ngā pārongo e puritia ana e ngā whakahaere Kāwanatanga me ngā minita. Mā te tukanga e whai wāhi atu ai ngā tāngata ki te kāwanatanga, ka mutu, he āwhina hoki tēnei e noho haepapa ai ngā kāwanatanga me ngā tari kāwanatanga.

Kei a koe te tikanga ki te kātū o tō tāpaenga pārongo, ā, ehara i te mea me kī rawa he tono OIA. I te nuinga o te wā, me tāpae ngā tono ki ngā tari whāiti, engari he tīmatanga pai te pae tukutuku o FYI.org.nz.

Ā muri i te arotakehanga o tō tāpaenga e te tari kāwanatanga e hāngai ana, e mate ana rātou ki te urupare ki a koe i roto i te wā poto katoa ka taea, i te nuinga o te wā kei waenga i ngā rangi mahi e 20. Tērā ētahi wā ka whakanau rātou i te tuku pārongo, engari ka whakatakotoria ngā take i pērā ai. Ka kitea hoki he pārongo atu anō mō ngā tāpaenga OIA ki te pae tukutuku a te Kaitiaki Mana Tangata.

He ara atu anō e kuhu ai te tangata

Ki te kaingākau koe ki ētahi take, ki ētahi whakaaro rānei e whāiti ana, ​​kia hūkere te hoe. Inā te mahi a te ara hei whai māu e kuhu ai koe.

Next in Te kāwanatanga me te pōti