Ko te ihomatuatanga tētahi tino rautaki ki te whakahaere i ōu whakaaro

Kua kōrerohia i tēnei whārangi:

He aha te ihomatuatanga

Ko te ihomatuatanga tētahi tino rautaki ki te whakahaere i ōu whakaaro, mā reira e āhei ai koe ki te aro ki ngā mea pai me te whakarere atu i ngā mea kino. Mā te whakaharatau e mōhio ai koe ki te whaihua o tēnei rautaki hei whakamāmā i te āwangawanga me te hēmanawatanga.

Ko tā te ihomatuatanga he aro pū ki ‘nāianei' wā. He āhua rerekē nē? Heoi anō ko te whai wāhi ki te aro ki ō tātou tairongo, ki ō tātou kare-ā-roto ki te wā o nāianei anō hoki. He āhua rite ki te whakatau mauri engari he ngāwari ake. 

Mā te tino mārama ki te wāhi e noho nei tātou me te mataara ki ā tātou mahi me ō tātou whakaaro, ka pai ake te whakahaere i ō tātou oranga, mā te panoni i ō tātou tauhohe ki tēnā āhuatanga ki tēnā āhuatanga, ki ngā kare ā-roto o tangata kē me ngā whakaweawe ō-waho.

He wā ōna ka mātakitaki koe i tētahi kiriata, i tētahi hōtaka rānei ki Netflix, ko tō waea hoki kei tō ringa e rawekehia ana, ā, ka mutu te kiriata, te hōtaka rānei kāore koe i te maumahara ki tētahi āhuatanga o tāu i mātakitaki ai? He wā rānei ōna ka pau i a koe te katoa o tētahi tiakarete te tikanga he kai timotimo noa iho, ā, kāore koe i te maumahara ki te tāwara? He wā rānei ōna ka kōrerohia tētahi whakaaro e tika ana kia kukua? Mā te ihomatuatanga e aro pū ai koe ki Netflix me te kore pīroiroi, e kai rānei i te tiakarete me tō whakaaro nui ki tōna māngaro, he aro hoki ki ngā kupu e whakamahi nei tātou. Mā reira, mā te aro pū ki tētahi mahi e tino koa ai tō ngākau.    

He aha te hua o taku whai i te ihomatuatanga?

Ko tā te ihomatuatanga he tātari i ōu whakaaro, kia mataara ake koe ki ngā whakaaweawe ō waho (ngā tāngata, ngā taiao rānei) e pā nei ki tō waiora me te whai māramatanga ki ngā huarahi e pai ake ai te whakahaere i ō kare ā-roto.

Nā reira, mā te mārama ki te ihomatuatanga me te mōhio ki te whakatinana i ōna āhuatanga kia whaitake i ia rā ka whai huarahi māmā  ki te whakamimiti i te āwangawanga me te māharahara (kia waia koe).

Ka kīia te ihomatuatanga he ‘ritenga’ nā te mea, he pūkenga me ako, me rite tonu te whakawai hoki e tātou - nā reira ka tino whai hua i te wā e hiahiatia nuitia ana e tātou.

Whakaarohia te ihomatuatanga hei huarahi whakahou i ōu whakaaro, whakatau i tō mauri me tō ngākau hoki mehemea kei te pōkaikaha koe i  tētehi āhuatanga taumaha, kei te āwangawanga rānei koe mō anamata.

E rima ngā ritenga e kitea ai tō ‘ihomatuatanga’

Ko tā te whakaharatau i te ihomatuatanga he whakatau i a koe anō ki te wā o nāinei, he aro ki ngā āhuatanga o tō taiao, he whakamataara hoki i a koe ki ngā āhuatanga e pāngia ana tō tinana. Whakamātauria ēnei ritenga māmā kia kite i te ihomatuatanga.

  • Arohia te hā, arā, whakakīia ngā pūkahukahu ki te hā, kaua te puku. Tēnā, hā ki roto mō te tekau hēkona, purutia mō te tekau hēkona anō, ā, whakangā mō te tekau hēkona. E hoki ki te mahi anō kia tau rā anō tō mauri.
  • Whakamahia ōu tairongo mā te ngākau whakaute ki tāu e kite ai, e rongo ā-taringa ai, ā-pā ai anō hoki - ka pai ake mēnā kei waho koe. Mehemea kei te pōkaikaha koe kapia ōu karu me te whakaaro ki tētahi wāhi e harikoa ai koe (tēnā pea ki tātahi, ki te kāinga rānei e noho tahi ana me tō whānau). Pohewatia aua āhuatanga katoa mā roto mai i ō tairongo hoki,  ānō nei kei taua wāhi koe i tēnei wā tonu.
  • Kei te rongo tō ngākau i te auahatanga? He huarahi tino pai te tuhituhi pitopito kōrero, te waituhi rānei hei hāpai i tō aro pū ki ngā āhuatanga o te wā.
    Mehemea kei tētahi konohete koutou ko tō whānau, ko ōu hoa rānei waiho ake tō waea pūkoro ki rāhaki. E aro ki te wāhi me te wā me te tūhonohono ki ngā tāngata huri noa i a koe.
  • Kia kotahi te mahi i ia te wā, ā, kia ngana ki te aro ki taua mahi anake i mua i te āwangawanga mō ngā mahi e whai ake ana.

Te ihomatuatanga i te wā pōkaikaha

He rawe te ihomatuatanga hei rautaki whakamahi mā te tangata i ia rā, heoi anō, ka kitea ōna tino painga i ngā wā e pōuri ana koe, e pōkaikaha ana rānei.

He mīharo te mahi a ngā roro o te tangata, engari ka pokea hoki pea tātou e ngā roro ahakoa kāore tātou i te mōhio - e kōrero mai ana ki a mātou i te korenga o tētahi tangata i tae atu ki tō pāti, kāore taua tangata e rata ana ki a koe. Ki te kore rānei e puta tō ihu i tētahi whakamātautau e kore koe e whiwhi i tētahi mahi e hiahia nuitia ana e koe. Ehara tonu! He whakaaro horihori noa iho ēnei.

Ka taea e te ihomatuatanga te whakapōturi i ngā roro kātahi ka warea e ngā whakaaro whakahē me te mataku ki te āhuatanga anamata nō reira he pai te ihomatuatanga mō te whakanui  i te oranga ā-hinengaro o te tangata (kia ngātahi te haere me te tautoko a tō tākuta me ērā atu mātanga hauora).

Tirohia te wāhanga - Mental Health & Wellbeing - kia mārama ake ai koe ki te tiaki i tō tinana me tō hinengaro.  

Ngā paetukutuku whai pānga

Health Navigator - Ki konei ako ai mō te whakawhanake i ētahi tikanga ihomatuatanga mō ia rā.

Headspace - He nui ngā mōhiotanga kei Headspace mō ngā momo āhuatanga ihomatuatanga me te whai i te oranga ā-hinengaro. He taupānga hoki kei reira hei tikiake māu mō tō waea.

Youthline - He huarahi ihomatuatanga ka poto, ka ngāwari anō hoki hei whakamātau.  

Mental Health Kia mataara ake ai koe - Mai i te hono ki te taiao tae atu ki te ihomatuatanga i a koe e whakamahi ana i ngā hangarau me ngā pae pāhopori, anei tētahi rārangi mīharo, rārangi nui mō ngā momo āhuatanga hei whakaharatau i te ihomatuatanga.