A guide to help you stay healthy
E whā ngā āhuatanga hira e whai ake hei āwhina i a koe kia noho haumaru ai.
1) Kia pai ngā kai
Kei a koe anō te tikanga mō ngā mea ka raua e koe ki tō waha. Mā te kai i ngā kai hauora ka noho hauora tō tinana me tō roro, ā, kāore i tua atu i tēnei. Ko te kai kaiora ko te kai i ngā momo kai rerekē e riro mai i a koe ngā taiora e hiahiatia ana e koe - ahakoa ko te kai i ngā huaora i tua atu i ō kai.
Ko ngā kai kāore i te pai ko te apu kai me te kai noa iho (pērā i te kai i mua i te pouaka whakaata, rorohiko rānei), te inu wairanu me ngā inu reka, te kai i ngā kai kua tunua kētia mai i ngā pākete (pērā i ngā tipi, pihikete rānei), ā, kāore i te rawaka te kai huarākau, huawhenua.
Tirohia ngā hono i raro mō ētahi atu mōhiohio me pēhea te kai i ngā kai hauora:
Mēnā ko te moni te raruraru, me whakarite kua oti he mahere tahua, ā, ka tiro i tēnei hono mō ētahi whakaaro:
2) Te korikori tinana haere
Mā te pakari o te tinana ka hari ake koe, ā, ka wātea tō hinengaro. Mā te korikori tinana ka āwhina i ō uaua me tō kaha, me te whakapiki i tō whakatoatoa. Ko te korikori tinana pea koinā te mekemeke i tō whare whakapakari tinana ki te kanikani i roto i tō rūma noho.
He tuhipānui ā Te Manatū Hauora e whakarārangi ana i ngā painga o te noho pakari, ā, me te rahinga e tūtohua ana:
Mā te korikori tinana me te noho pakari tonu haere, kei te manaaki koe i tō tinana me te āwhina kia haruru haere tonu tō tinana.
3) Kia rawaka te moe
Ko tētahi atu kaupapa o te oranga ko te whai moe. Me te aha, kei roto i ōu anō ringaringa tēnei. Kei tēnā tangata, kei tēnā tangata te rahinga e hiahiatia ana. Ki te nui tō moe ka oho katoa tō ngākau whakapuke. Ki te iti rawa, ā, kua ngoikore tō āhua.
Tirohia ngā hono i raro ki te whiriwhiri kia hia te nui o te moe me whai koe, me te hononga ki te hauora hinengaro.
Ngā hono whaitake:
4) Hononga
He mea waiwai ki tō tātau ngākau hari te whai hononga. Ki te rongohia tātau, ki te mārama mai ērā atu ki a tātau, ka rongo tātau i te hononga ki ō tātau hoa, whānau, me te hunga pātata. Ahakoa kei te katakata haere noa iho, ka pātata atu tātau ki tō tātau whānau ina hono ana ki a rātau.
I hangaia e te Mental Health Foundation ngā Tikanga e Rima o te Oranga, e arotahi ana ki ngā tikanga e rima e taea e tātau tō tātau oranga te whakaū. Tirohia ēnei, tirohia ngā mahi me te whakarongo ki ngā kōrero a ētahi atu:
Mā te whakauru i ēnei tikanga ki roto i tō ao ka whai tūmanako, whai kaupapa ai koe me te āwhina i a koe kia rite i a koe ngā piki me ngā heke o tōu ao.
Ngā hono whaitake: