Kua kōrerohia i tēnei whārangi:
E toru ngā momo ngā pūtea pēke me mōhio koe ina tīmata koe ki te pēke. Pēnei i ēnei:
Kia maumahara, he rerekē ngā ingoa o tēnā pēke, o tēnā pēke mō ngā momo pūtea pēke ōrite. I te tuatahi ka āhua pōkaikaha koe, engari mēnā kei te mōhio koe he aha tāu e kimi ana, ka taea te kite ngā pūtea pēke tika mōu.
Ko ngā pūtea o ia rā ko ngā pūtea whakapaunga mō ia rā, ā, ko te tikanga hono ai ki tētahi kāri moni. He rerekē te ingoa a ia pēke mō tā rātau ake pūtea pērā, engari anei ngā mea o tētahi pūtea o ia rā:
Ka taea anō e koe te whakatū pūkete o ia rā me te kore hono atu ki tētahi kāri utu hei whakamahi mō te utu pire.
He tino pai ngā pūtea penapena mēnā ko tō hiahia ko te penapena pūtea, ahakoa he pai tonu te whakaaroaro mō ngā whāinga i te tuatahi. Me pānui haere hei āwhina ki te whiriwhiri he aha ngā pūtea penapena hei whai, i te mea he maha ērā.
I te tīmatanga, me kōwhiri ko tētahi pūtea penapena taketake hei tīmata i a koe. Kāore e tino nui te itarete ki a koe, ā, kāore he utu engari ia mēnā ka tangohia e koe he moni me tētahi kaimahi i rō pēke.
Ina nui haere atu ō moni i roto i ō penapena, ā, kāore koe i te tino toro atu ki tō pūtea, kua eke ki te wā hei hiki ake i tō pūtea penapena ki taumata kē! Arā, me rapu i ngā kōwhiringa penapena kē e nui ake ai ō moni i te itarete me te whakarahi ake i tō rahinga penapena wā roa.
Whakawhitia te rahinga o ō penapena ki tētahi pūtea e nui ake ai tō whiwhi itarete mō te a) kore tango i ō moni, b) mō te tuku kia nui te rahinga i tetahi mōkito, ka mutu ko te itarete ka whiwhi koe he nui ake i tētahi pūtea taketake.
Mēnā e tukuna e tō pēke te āheinga ki te 'huna' i tō pūtea penapena, me whakaaro mō tēnei āhuatanga. He whaitake tēnei ki te maha o ngā tāngata e nui ake ai, e pai ake ai tā rātau penapena moni. E ai ki te kōrero, "Kāore e kitea atu, kāore e whakaarohia".
Ko te tāwere ko te āhei atu ki ngā moni ka taea e koe te mino mai i te pēke mēnā kāore ō moni. Kātahi ka tuku pire te pēke ki a koe, ā, me mātua utu koe i tētahi wāhanga o te rahinga i minoa e koe me te itarete. Ko te rahinga ka utua e koe ka nui ake i tērā i minoa e koe. Ko te kāri nama tētahi momo hua tāwere, ā, ko te moni tuhene ki tō pūtea o ia rā anō tētahi.
Tata ki te katoa o ngā pēke kei te tuku i ngā momo moni tāwere, ā, ahakoa ko te tikanga pai ko te karo i ēnei, ka taea e ēnei tō tāwere te whakarahi ake (mēnā ka taea e koe te whakahaere tika me te kore e raruraru), te whakakapi i ngā whāruarua wā poto o te pūtea, te whakamahi hei whiwhi hua, piro rānei mō te whakapau.
Mō tētahi aratohu he aha te kāri nama, ā, me pēhea te whakamahi, tirohia te hono Sorted i raro.
Ngā hono whaitake:
Ko te moni tarepa he momo tāwere tērā e hono ana ki tō pūtea o ia rā e taea e koe kia nui atu te whakapau moni i tērā i roto i tō pūtea, atu ki tētahi tepenga.
Ahakoa kāore e whakahēhia tō kāri moni i te moni tarepa, engari he māmā rawa te whakamahi, ā, ko te mutunga atu ka uru tonu tō pūtea ki te nama. Ka mutu ka rangirua pea i te nama tarepa. Ina, he rerekē ngā pāpātanga itarete a ngā pēke mō ā rātau moni tarepa, ā, i te mea kāore koe e whiwhi i tētahi pire ā-marama ka ohorere koe ki te rahinga o te itarete e utua ana e koe.
Kia tika te whakahaere me te āta whakahaere i ngā nama.
He tino ōrite te EFTPOS me te kāri utu. Ko te kōrero poto (mēnā hiahia koe i ngā kōrero whānui me te toro atu ki tēnei whārangi), kei te torotoro atu tō kāri EFTPOS ki tō pūtea o ia rā mō ngā utunga, ā, pērā anō tō kāri utu. Engari nō Ahitereiria me Aotearoa te pūnaha EFTPOS, ā, kāore e kitea e koe i tua atu i ēnei whenua e rua. Whakamahia ai e ngā kāri utu te pūnaha kāri nama ā-ao nō reira e whakaaetia ana ki ngā wāhi e whakaaetia ana tō kaiwhakarato (ahakoa he Visa, Mastercard, tētahi atu rānei). Ka taea anō e koe ngā kāri moni te whakamahi tuihono, ka mutu he pai ake te whakamaru mai i ngā tinihanga.
Ko te tikanga e taituarāhia ana te kāri nama e tētahi kaiwhakarato pērā i a Visa me Mastercard, engari ka torotoro atu ki tō pūtea tāwere mō ngā utunga. Ina whakamahia e koe he kāri nama kei te mino moni, ā, me utu e koe ēnei.
He aha te whakapiki tāwere, ā, he aha e whai take ki a koe? Mā te tāwere pai ka māmā te whakaae i ō tono tāwere ā muri ake. Nō reira, ahakoa ka hiahia koe i tētahi pūtea taurewa mō tētahi waea hou, waka, tūru, he pūtea taurewa kāinga, rānei, he mea nui te whai tāwere pai. Ko te tikanga whakaritea ai ngā tatau tāwere i Aotearoa mai i te 1-1000, me ngā tatau i raro i te 300 he 'tatau kino', ā, ko ngā tatau i runga ake i te 500 he 'tatau pai'. Ko te nuinga o ngā tatau kei waenga i te 300 me te 850.
Mēnā i huakina e koe he kāri nama, pūtea whaipainga (haurehu, hiko, ipurangi, waea rānei) ko te tikanga he tatau tāwere tāu. Mēnā i utua e koe tō pire i te wā tika i ngā wā katoa, ko te tikanga he tino pai tō tatau tāwere. Mēnā i tāhapa i a koe he rā kati, ētahi rānei, ka kite pea koe i tērā i runga i tō pūrongo. Kia maumahara, ehara i te mea he tōmuri rawa ki te huri i te tatau kino ki te tatau tino pai - otirā, koinei te wā tino pai rawa.
Mō ētahi atu mōhiohio mō te tatau tāwere, ā, me pēhea te rapu i tāu, tirohia ēnei hono.
Ngā hono whaitake:
Kei te hiahia ngā pēke kia whakatipuhia e koe ō rawa me te whakahaere tika i ō nama. Mēnā he pātai āu, kei te hiahia koe ki te whakarite i ō pūtea mā tētahi āhuatanga e pai ai ki a koe, kei te uaua rānei tō whakahaere i ō moni, me waea atu ki tō pēke. Ka taea e rātau koe te āwhina ki te whakarite i tō pēke kia ngāwari.
Te tiaki i a koe me ō rawa katoa.
Me whakahaere i ō moni mā te waihanga mahere.
Ko te utu i ngā mea pēnei i ngā rori kua raimatia me ngā ratonga hauora, utua ai e ngā tāke ngā mea waiwai mā tātau.
Mai i ngā pūtea taurewa ākonga ki ngā kāri nama, me ako me pēhea tō āta whakahaere i ō nama.
Ka tāpiri mai ngā kaituku mahi me te kāwanatanga ki ō penapena, ka tipu ēnā - ā, ka toa ko KiwiSaver.
