Te whakamahere pūtea me te pēke moni

Me mārama ki te nui o ō moni whiwhi, ā, kei hea ake e whakapaua ana ō moni. Mātaitia ō puka mō ō pūtea pēke, tō kāri moni tango, tō kāri moni taurewa rānei. Tuhia pea ōna āhuatanga ki te pene me te pepa, ki te ripanga, mā tētahi taupānga, ki tētahi taputapu ā-ipurangi rānei. He āwhina kei roto i ngā pae tukutuku pērā i a Sorted hei aroturuki i ō moni.

Tirohia tō whakapaunga moni i roto i ngā marama e toru kua hori kia mōhio ai ki:

• Ngā moni ka riro i a koe.
• Tāu e whakapau nā ki ngā āhuatanga matua, pēnā i ngā nama, i te reti me ngā kai.
• Te nui o ngā moni e whakapaua ana e koe ki tāu e pīrangi nā — i te nuinga o te wā, ko ēnei ngā mea e hokona ana i ōna anō wā, he kōwhiringa rānei kia hokona, mō te ngahau rānei, pērā i ngā kākahu me te puta ki te ngahau.

Whakatauria ō whāinga me ō moni. Tokomaha ngā tāngata me penapena moni e hokona ai ngā rawa e nui ake ana te utu, pērā i ngā motukā, i ngā hangarau hiko, i te hāereere, i te utu ki te ako, i te penapena mōni rānei mō te hoko whare.

Ka roa ake te penapena mō ētahi mea, nā reira he āwhina nui i roto i te wehewehe o ō whāinga ki ngā karangatanga e toru:

• te paetata (e 3 tau, e iti iho ana rānei).
• te paewaenga (e 4-9 tau).
• te paetawhiti (10 tau hemihemi).

He nui ngā tauira whakamahere whāinga i te ipurangi, pērā i tā Sorted. Kia maumahara ko te kaupapa o ō whāinga ko ngā mea e hiahia ana koe kia tutuki mōu anō, tō whānau hoki/rānei, kaua tētahi atu. Mā konei e hihiko ake ai koe ki te penapena, ki te whakangao rānei i ō moni.

E whai wāhi ana ki tēnei pae te ​whakatakoto mahere pūtea mō tō whakapaunga moni. Tirohia tō whakapau pūtea i te Pae 1, ka aromatawaihia ai mēnā kei te whakapaua ki ngā mea e ngākaunuitia ana e koe. Whakatauria ko ēhea ngā āhuatanga o tō whakapau pūtea me panoni e koe, ka waihangahia ai tētahi mahere pūtea mō tō whakapaunga pūtea.

Mēnā e nui ake ana tāu e whakapau nā i tāu e whiwhi nā, ka mutu, kāore e taea ana e koe te utu ngā āhuatanga matua, me whai whakaaro pea koe ki te tono āwhina kua whakahāngaitia ki a koe. Kia whai kōrero āwhina e utu kore ana, whakapā atu ki a MoneyTalks.

Me wehe ō pūtea pēke mō ētahi o ō hiahia rerekē (tirohia i raro mō ngā momo kaute pēke rerekē). Hei tauira:

• He pēke nama e horipū ai te putanga o ngā utu e rite tonu ana te utua, mō ō ‘āhuatanga matua’.
• He pēke penapena mō ō whāinga. Me whai whakaaro ki ngā pēke penapena rerekē mō ngā whāinga rerekē.
• He pūtea ohotata mō ngā utu hou me ngā utu kāore i matapaetia.
• He pēke mō ngā utu o ia rā e hono ana ki tō kāri tahua, mō ō ‘pīrangi’.

Kia mātua uru tō moni whiwhi ki tō pēke nama. Ā muri i tēnei, tātaihia te pūtea e tika ana mō ia utu/whāinga, ka nekehia ai ō moni mā ngā whakawhitinga aunoa:

• Whakawhitihia he rahinga (me whai kia 10% tapeke mēnā ka taea) ki tō/ō pūtea penapena.

• Kia rawaka te puritia o ō moni ki tō pēke nama e kapi ai ngā āhuatanga matua, hei tauira, ko te reti me te hiko.

• Whakawhitia te toenga ki tō pēke mō ngā utu o ia rā.

Hei whakakapinga, whakaritea ō nama me ō utu kia horipū ai, kia aunoa ai rānei te utua. Mā tēnā ka iti iho tō mahara ki te maumahara me whakatutuki e koe anō i te wā e tika ana.

Mēnā e whai ana koe kia tino eke tō whakamahere pūtea, me whai wā i ia wiki, i ia marama rānei ki te hihira i tō whakapau pūtea, ki te aroturuki i tō whakatutuki haere i ō whāinga. Mēnā kua kaha rawa tō whakapau pūtea i tētahi wāhanga, rawekehia mā te whakawhiti haere i ētahi pūtea.

Ki te pīrangi kupu ārahi atu anō, kōrero atu ki tō pēke mō ō whāinga, mō tō whakahaere moni, mō te whakarite i ngā pūtea pēke e whaihua ana ki a koe.

"Ki a au, ko te mea nui ko te whakamahere . . . Ka whai whakaaro au ki ngā utu nui ka tau mai ki a au ā tōna anō wā i te tau. Nā reira, i tēnei tau, i puritia ētahi moni mō te oranga ā-tauira."

- Ciara