Kua kōrerohia i tēnei whārangi:

Ka tīmata mā tētahi tau IRD

Me whai tau IRD ngā tāngata katoa, ā, ka riro mai tēnei i te IR (Te Tari Taake). Koinei te tau ka whakamahia e te kāwanatanga ki te whaiwhai haere i ō tāke katoa, ngā āheinga me ngā taipitopito whaiaro. Me mātua whai tētahi mēnā kei te whiwhi moni koe i Aotearoa, ka mutu he tino māmā noa iho te tono mō tētahi.

Mēnā kāore ō tau IRD ina tīmata koe ki te whiwhi moni, itarete rānei (pērā i tō pūtea pēke), ka nui rawa pea tō utu tāke ki tērā e tika ana. He pai tonu te whiwhi i tētahi tau IRD ahakoa kāore e hiahiatia ana koe i tēnei wā, kia reri noa mō ngā rā e tū mai. Kei a koe tonu pea tētahi nō reira me pātai atu koe ki tō matua, kaitiaki rānei. Mēnā me whiwhi koe i tētahi, pāwhiri i te hono i raro ka whakarite i a koe anō.

Ngā hono whaitake:

Ko ēhea te tohu tāke e hāngai ana ki ahau?

He rerekē te tohu tāke a ia mahi. Ka āwhina ngā tohu tāke i ō kaiwhakarato mahi ki te whiriwhiri kia hia te nui o te tāke hei tango mai kia utua te IR i mua i te utu i a koe. Me whiriwhiri e koe te tohu tāke mō ia puna moni whiwhi ka whiwhi koe.

Ngā hono whaitake:

Te whakamahi i te myIR

Ka taea e koe te tirotiro kei te tangohia e tō kaituku mahi ō tāke me te tiro i tētahi whakarāpopototanga o ō mōhiohio moni whiwhi katoa mā myIR. Ko te nuinga o ngā mea me whai koe hei whakahaere i ō tāke ka taea te whakaoti i roto i myIR. Anei ētahi o ngā mea ka taea e koe te mahi:

  • te whakahou i ngā mōhiohio whakapā
  • te tuku utunga
  • te whaiwhai i ngā moni whakahoki.

Ka taea e koe tāu ake myIR te waihanga mā te hono i raro.

E hia te tāke ka utua e au?

Kei te nui o ō moni whiwhi te rahinga o te tāke ka utua e koe. Ka utua e te katoa i roto i te awhe o te 10.5%-33% o ā rātau moni whiwhi, engari kei te nui o ō moni whiwhi te ōrau.

Mēnā he nui rawa te tāke ka utua koe i roto i te tau, ā, kei te nama he moni whakahoki ki a koe, ka utua aunoatia e IR te moni whakahoki ki tō pūtea pēke. Kaua e māharahara, kāore e nui atu tō utu tāke ki tērā e tika ana!

Ko tētahi pōhēhē ka whakararu i te tangata ki te whai mahi tuarua koe ka nui ake tō utu tāke. Ahakoa he tika ka rerekē te tikanga tatau i ō tāke, he ōrite te rahinga ka utua e koe i roto i te tau katoa ki tērā o te mahi i te tūranga mahi kotahi.

Ngā hono whaitake:

Ka utua e aku tāke taku nama pūtea taurewa ākonga?

He nama wehe kē tō pūtea taurewa ākonga me utu anō. Mā tō tohu tāke ka tukuna ki tō kaituku mahi e tohu he pūtea taurewa ākonga tāu, ā, i tua atu i te tango i ō tāke, ka tangohia e rātau te 12% hei utu haere i tō pūtea taurewa ākonga. He tangohanga rerekē tēnei, engari ka tangohia mai i tō utu i te wā e tangohia ana te tāke.

Mēnā kei te rapu mōhiohio atu anō koe mō ngā pūtea taurewa ākonga, tirohia te pōhi mō ngā tautoko ā-pūtea mā ngā ākonga i raro.

Ngā hono whaitake:

He mahi ā-kiri ahau, me pēhea taku utu i aku tāke?

Mēnā kāore ō kaituku mahi, hei tauira, he rehe kōrere koe, he tohunga toi rānei e hoko tuihono ana i ngā tānga, he pakihi koe, ā, ko te whakarite he mahi ā-kiri.

Mēnā he mahi ā-kiri koe me whakamōhio atu koe ki a IR, ā, i te mutunga o te tau tāke ka whakapā atu rātau ki a koe me te tono kia whakakīa e koe he IR3 ka taea te mahi tuihono, i runga pepa rānei. Ka tuku i ēnei momo pātai ki a koe:

  • e hia ō moni i hua i a koe
  • he moni anō i pau ki te hoko ratonga, te whakahaere rānei i tō pakihi.

Ina oti tērā, ka tukuna he pire tāke ki a koe e whakamōhio atu ana e hia te rahinga hei utu. Ko tētahi wāhanga nui o te mahi ā-kiri ko te wehe atu i ngā moni mō tēnei pire tāke kia taea e koe tō tāke moni whiwhi ā-tau te utu. I te mea he uaua ā-tāke te mahi ā-kiri, e tūtohu ana mātau kia tīkina e koe tētahi kaikaute matatau, umanga tāke rānei e mātau ana ki te hunga mahi ā-kiri, otirā mēnā kāore anō kia mahi ā-kiri i Aotearoa. Me rangahau koe he aha ngā utu me whakamārama.

Kia maumahara he mea nui te pupuri i ō rihīti mō ngā moni ka whakapaua e koe ki te whakahaere i tō pakihi. Whakamahia ai ēnei ki te whiriwhiri i tō moni whiwhi me tō pire tāke i te mutunga o te tau. Mēnā ka hiahia koe, ka taea e koe tētahi kaitohutohu IR te tono kia haere ki te kite i a koe.

Ngā hono whaitake:

He aha ngā mea kua whakatauhia he moni whiwhi?

He moni whiwhi te moni ka whiwhi koe mai i tō mahi, te whakahaere i tō pakihi, ngā haumitanga pērā i ō penapena pūtea pēke me ngā hea kamupene, me te hokohoko haere i ngā mea mō te moni hua. Kāore e uru mai ki tēnei ko te nuinga o ngā koha, te wini rānei i te Lotto.

Ki te hokona mai ngā taputapu hei pārekareka māu, ā, ka hokona atu e koe ā muri ake, ehara tērā i te moni whiwhi, ā, kāore koe e mate ki te utu tāke mō taua rahinga.

Mēnā he auau tō hoko taputapu (ngā mea kua whakamahia kētia) i runga i te whakaaro ki te hoko kia hua ai he moni, he moni whiwhi, ā, ko te tikanga me utu tāke koe.

Ngā mahi mō te moni

Mēnā he mahi tāu e utua ai ki te moni tāra, me pono koe mō ō whiwhinga me tō mōhio kāore he aweretanga ki a koe mai i te utu tāke. Ko ngā painga o te utu tāke ko te tautoko i te iwi whānui kia haumaru, kia ōrite. He āhuatanga te utu tāke o te tangata o Aotearoa, ka mutu he here tēnei me rata te katoa, i runga i te mōhio kei te hurihuri ngā whakahaere.

Ngā paetukutuku hira

  • Inland Revenue: Ka kohia e Te Tari Taake ngā tāke mō te kāwanatanga me ngā kaupapa e utua ana e ia. Ko rātau te pokapū kāwanatanga e utu tāke ana koe. Kei tā rātau paetukutuku ngā taipitopito katoa mō te utu tāke i Aotearoa, ka taea e koe te toro atu mēnā kei te rapu whakautu koe mō ō pātai tāke.

Next in Moni me te tāke